Στις μέρες μας η συνεχής βελτίωση των αντινεοπλασματικών φαρμάκων έχει οδηγήσει σε καλύτερο επίπεδο ζωής και σε μεγαλύτερη επιβίωση των ασθενών που πάσχουν από καρκίνο. Έτσι, μια πολύ μεγάλη μερίδα ασθενών στο οδοντιατρείο είναι οι ογκολογικοί ασθενείς, δηλαδή οι ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν ή έχουν υποβληθεί πρόσφατα σε θεραπεία για την αντιμετώπιση κάποιας μορφής καρκίνου.
Η στοματική υγεία των ογκολογικών ασθενών στις περισσότερες περιπτώσεις είναι παραμελημενη, αφενός διότι συνήθως θεωρείται από τους ίδιους δευτερευούσης σημασίας, αφετέρου λόγω του φόβου και των ελλιπών γνώσεων από πλευράς του οδοντιάτρου για το αν και πώς πρέπει να αντιμετωπίσει τα προβλήματά τους. Ωστόσο, ειδικά για τους ασθενείς αυτούς, η υγεία της στοματικής κοιλότητας είναι καίριας σημασίας, τόσο για την επιτυχή έκβαση της χημειοθεραπείας κατά την οποία δεν επιθυμούμε φλεγμονές στον οργανισμό, όσο και για μασητική, τη γευστική τους λειτουργία, την ομιλία, την αισθητική του χαμόγελου και την εν γένει ψυχολογία τους.
Η Νοσηλευτική Ογκολογία είναι μια καινουρια υποειδικότητα της Οδοντιατρικής που ασχολείται με τις οδοντιατρικές ανάγκες των ογκολογικών ασθενών. Οι οδοντίατροι που έχουν εξειδικευτεί στο αντικείμενο αυτό γνωρίζουν τα φάρμακα που χορηγούνται για τη θεραπεία του καρκίνου, τις παρενέργειες και τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλα φαρμακα, αλλά και τις επιδράσεις που έχει η θεραπεία του καρκίνου στη στοματική κοιλότητα. Επομένως, πάντοτε σε συνεννόηση και με τον ογκολόγο, είναι σε θέση να συμβουλεύουν κατάλληλα τον ασθενή και να δίνουν λύσεις σε οδοντιατρικά προβλήματα που τον ταλαιπωρούν.
Στην κλινική μας οι ασθενείς πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά την αντινεοπλασματική θεραπεία παρακολουθούνται απο την ειδική συνάδελφο στον τομέα της Νοσηλευτικής Ογκολογίας κυρία Αναστασία Βουρλή. Λαμβάνεται λεπτομερές ιστορικό των φαρμάκων και καταστρώνεται ένα εξατομικευμένο σχέδιο θεραπείας, ανάλογα με το στάδιο της θεραπείας και τις ανάγκες του κάθε ασθενούς. Σκοπός όλης της ομάδας του οδοντιατρικού μας κέντρου είναι να κάνουμε κάθε ογκολογικό ασθενή να νιώσει ξεχωριστός, σημαντικός και σίγουρος πως η στοματική του υγεία θα τον βοηθήσει στη συνολική του υγεία.
Πριν την έναρξη της αντινεοπλασματικής θεραπείας, ο οδοντίατρος σε συννενόηση με τον ογκολόγο θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα οδοντιατρικά προβλήματα του ασθενούς και να δώσει τις κατάλληλες οδηγίες στοματικής υγιεινής.
Συστήνεται βούρτσισμα των δοντιών 2-3 φορές την ημέρα με μαλακή οδοντόβουρτσα και ειδική φθοριούχο οδοντόκρεμα, καθώς και συχνές πλύσεις με χαμομήλι. Επιπλέον γίνεται σύσταση στον ασθενή να αποφεύγει το κάπνισμα, το αλκοόλ και τις έντονες γεύσεις (πικάντικα, ξινά). Συνήθως γίνεται καθαρισμός και φθορίωση, ώστε να προστατευθούν τα δόντια από την τερηδόνα που στους ογκολογικούς ασθενείς είναι συχνότερη λόγω ξηροστομίας. Τέλος, εφόσον υπάρχει το κατάλληλο χρονικό περιθώριο για επούλωση έως την έναρξη της αντινεοπλασματικής θεραπείας, προχωράμε στην εξαγωγή των δοντιών που έχουν αμφίβολη ή κακή πρόγνωση, καθώς και σε οποιαδήποτε άλλη οδοντιατρική εργασία απαιτείται.
Κατά τη διάρκεια της αντινεοπλασματικής θεραπείας γίνονται συχνές επανεξετάσεις του ασθενούς, με στόχο την έγκαιρη διάγνωση κάποιας λοίμωξης και την αντιμετώπιση των οξέων στοματικών επιλοκών που οφείλονται στη χημειοθεραπεία ή την ακτινοθεραπεία κεφαλής-τραχήλου. Επιπλέον σε αυτές τις επανεξετάσεις υπενθυμίζονται στον ασθενή οι οδηγίες καθώς και η σημασία της καλής στοματικής υγιεινής. Σε αυτή τη φάση θα πρέπει να αποφεύγονται τα στοματικά διαλύματα και να προτιμάται φθοριούχος οδοντόκρεμα με ήπια γεύση.
Μετά το πέρας της αντινεοπλασματικής θεραπείας συστήνονται επανεξετάσεις στον οδοντίατρο εφόρου ζωής, συχνές φθοριώσεις και έλεγχος της πιθανώς υπάρχουσας ξηροστομίας. Ο ασθενής θα πρέπει να ενημερώνεται για τον αυξημένο κίνδυνο τερηδονισμού των δοντιών του, καθώς και για τον κίνδυνο οστεοακτινονέκρωσης (σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία κεφαλής). Τα συμπτωματα της ξηροστομίας μπορούν να αμβλυνθούν με υποκατάστατα σιέλου και αυξημένη κατανάλωση υγρών. Τέλος, ο συνδυασμός του ατροφικού βλεννογόνου με την ξηροστομία μπορεί να οδηγήσει στη συχνότερη εμφάνιση ευκαιριακών λοιμώξεων στο στόμα, όπως είναι οι μυκητιάσεις.
1. Πρέπει να πάω στον οδοντίατρο πριν ξεκινήσω την αντινεοπλασματική θεραπεία?
Ναι. Η οδοντιατρική εξέταση είναι απαραίτητη πριν την έναρξη της θεραπείας, ώστε να διορθωθούν πιθανά προβλήματα και να ξεκινήσετε τη θεραπεία με καθαρό στόμα. Ο οδοντίατρος θα σας κάνει καθαρισμό, θα σας δώσει οδηγίες στοματικής υγιείνής και είναι πιθανό να σας κάνει φθορίωση στα δόντια ώστε να προστατευτούν από πιθανές τερηδόνες κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Εφόσον υπάρχει το κατάλληλο χρονικό περιθώριο θα κάνει τις απαραίτητες οδοντιατρικές εργασίες και θα σας συστήσει την εξαγωγή των δοντιών που έχουν αμφίβολη ή κακή πρόγνωση, διότι μια φλεγμονή από τη στοματική κοιλότητα θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη συνέχεια της αντινεοπλασματικής θεραπείας.
2. Κατά τη διάρκεια της αντινεοπλασματικής θεραπείας μπορώ να κάνω οδοντιατρικές εργασίες?
Κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας αντιμετωπίζονται μόνο επείγοντα περιστατικά, μετά από συνεννόηση με τον ογκολόγο. Ωστόσο, η παρακολούθηση του ασθενούς από τον ειδικό οδοντίατρο ανάμεσα στους κύκλους της χημειοθεραπείας, και εφόσον το επιτρέπει η γενική κατάστασή του, είναι απαραίτητη. Με τον τρόπο αυτό γίνεται έγκαιρα η διάγνωση κάποιου οδοντιατρικού προβλήματος πριν γίνει οξύ και αντιμετωπίζονται οι στοματικές επιπλοκές που οφείλονται στη χημειοθεραπεία ή στην ακτινοθεραπεία κεφαλής-τραχήλου. Επίσης, υπό προυποθέσεις, μπορούν να γίνονται και απλές οδοντιατρικές εργασίες .
3. Πώς επηρεάζει η χημειοθεραπεία το στόμα?
Ανάλογα με την αγωγή που λαμβάνετε, στο στόμα μπορεί να εμφανιστούν :
- Έλκη-άφθες
- Ξηροστομία
- Αλλοίωση της γεύσης
- Λοιμώξεις (πχ μυκητίαση)
- Αιμορραγία από τα ούλα
Για κάθε σύμπτωμα θα πρέπει να ενημερώνετε τον ειδικό οδοντίατρο και τον ογκολόγο σας.
4. Μετά τη χημειοθεραπεία θα πρέπει να πηγαίνω πιο συχνά στον οδοντίατρο?
Ναι. Μετά το τέλος της χημειοθεραπείας συστήνονται επανεξετάσεις εφόρου ζωής. Σε κάθε επανεξέταση γίνεται έλεγχος, καθαρισμός και φθορίωση των δοντιών, καθώς είναι αυξημένος ο κίνδυνος ανάπτυξης τερηδόνας. Επίσης ελέγχεται και αντιμετωπίζεται η ξηροστομία και η ύπαρξη λοιμώξεων όπως μυκητιάσεις. Σε ασθενείς που έχουν λάβει θεραπεία για νόσο των οστών, καθώς και σε ασθενείς που έχουν ακτινοβοληθεί στην περιοχή της κεφαλής, τέλος, ακολουθούνται ειδικά πρωτόκολλα για την αποφυγή οστεονέκρωσης.
5. Μπορώ να χρησιμοποιώ στοματικό διάλυμα?
Κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας το στόμα μπορεί να γίνει ιδιαίτερα ευαίσθητο κι ένα στοματικό διάλυμα με έντονη γεύση μπορεί να ερεθίσει ή να τσούζει το στόμα. Είναι προτιμότερο να κάνετε μπουκώματα με χλιαρό χαμομήλι, αρκετές φορές μέσα στη μέρα.
6. Έχω ξηροστομία. Τί μπορώ να κάνω?
Για την ανακούφιση από το αίσθημα του ξερού στόματος είναι σημαντικό να λαμβάνετε πολλά υγρα. Μετά από συννενόηση με τον οδοντίατρο ή τον ογκολόγο σας μπορείτε να πάρετε κάποιο υποκατάστατο σάλιου. Λόγω της έλλειψης σάλιου τα δόντια μπορεί να τερηδονιστούν πολύ γρήγορα, οπότε είναι σημαντικό ένα προληπτικό πρόγραμμα με συχνές φθοριώσεις και χρήση ειδικής οδοντόκρεμας. Αποφεύγετε τα αναψυκτικά και τα ζαχαρούχα, καθώς αυξάνουν περισσότερο τον κίνδυνο τερηδόνας.
7. Πονάω και δε μπορώ να βουρτσίσω καλά τα δόντια μου. Τί να κάνω?
Συστήνεται μαλακή οδοντόβουρτσα, ώστε να μην τραυματίζονται καθόλου τα δόντια και τα ούλα. Αν νιώθετε ότι η οδοντόβουρτσα δε χωραεί εύκολα στο στόμα σας, μπορείτε να χρησιμοποιείτε μια παιδική, με πιο μικρή κεφαλή.
8. Νιώθω ότι το στόμα μου δεν ανοίγει καλά. Τί να κάνω?
Κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας κεφαλής και τραχήλου, επειδή τραυματίζονται οι μύες, μπορεί να εμφανιστεί τρισμός, δηλαδή δυσκολία στο άνοιγμα του στόματος. Θα πρέπει να επικοινωνήσετε μαζι μας, ώστε η ειδική συνέδελφος να σας δώσει ειδικές οδηγίες, ασκήσεις και ειδικό νάρθηκα, αν χρειάζεται.